Hematologia

Hematologia – analizatory hematologiczne

Hematologia jest dziedziną medycyny, która zajmuje się badaniem, diagnozowaniem i leczeniem chorób krwi oraz dysfunkcjami całego układu krwiotwórczego. Jednocześnie jest ona jedną z ważniejszych dyscyplin ze względu na to, że krew nie tylko odpowiada za odżywianie i dotlenianie narządów, ale też za odporność organizmu. Badania krwi są zaliczane do podstawowych, dostarczających pierwszych informacji o różnych dysfunkcjach. Dzięki szczegółowej analizie jej składu można wykryć zaburzenia pracy różnych narządów i ukierunkować dalszą diagnostykę.

Podstawowe badania wykonywane w hematologii

Ponieważ hematologia zajmuje się zdrowiem krwi i układu krwiotwórczego, do stawiania diagnozy wymaga wykonania badań, które dostarczą informacji o składzie, proporcjach czy obecności substancji niepożądanych we krwi. Głównym i najczęściej wykonywanym badaniem jest morfologia. Stanowi ona zwykle pierwszy krok do dalszych badań, które lekarz pierwszego kontaktu zleca po ocenie wyników. W laboratorium hematologicznym wykonuje się też testy określające:

• liczbę i proporcje czerwonych oraz białych krwinek,
• stężenie hemoglobiny, 
• płytki krwi, 
• OB (odczyn Biernackiego), 
• CRP (białko C-reaktywne) – białko ostrej fazy syntetyzowane przez wątrobę w obecności stanu zapalnego,
• poziom hematokrytu.

Poza badaniami podstawowymi, które dostarczają wstępnych informacji o funkcjonowaniu organizmu, lekarz może też zlecić badania dodatkowe obejmujące tzw. biochemię krwi. Analizator hematologiczny dostarcza danych o zawartości mocznika, glukozy, elektrolitów, bilirubiny, amylazy czy kreatyniny.

Podwyższony lub obniżony poziom każdego z nich może świadczyć o występowaniu poważnych schorzeń – niedoczynności tarczycy, zaburzeń szpiku kostnego (leukemia), zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych czy chorób zakaźnych.

Do schorzeń, w diagnozowaniu których pomagają badania krwi, zalicza się między innymi:

• ostrą i przewlekłą szpikową białaczkę,
• białaczkę limfatyczną,
• samoistną nadpłytkowość,
• włóknienie szpiku,
• zespół mielodysplastyczny,
• chłoniaki nieziarnicze lub Hodgkina,
• mastocytozę,
• szpiczaki mnogie,
• zespół hamoifagocytowy,
• skazy krwotoczne,
• niedobory w zakresie odporności.

Wymienione schorzenia bynajmniej nie należą do błahych, dlatego tak ważne jest poddawanie się badaniom krwi przynajmniej raz w roku. Pozwalają one wykryć nieprawidłowości jeszcze zanim dojdzie do rozwoju choroby, bo wówczas leczenie będzie nieskuteczne lub trudne i długotrwałe.

Analizatory hematologiczne i ich znaczenie w diagnostyce

Podstawę badań krwi stanowią analizatory hematologiczne, bez których nie może się obejść żadne specjalistyczne laboratorium badawcze. Urządzenia te są powszechnie stosowane zarówno w medycynie, jak i w weterynarii. Obecni producenci takich aparatów oferują najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, dzięki którym możliwe jest wykonywanie nawet 120 testów w ciągu jednej godziny. Ma to szczególne znaczenie w badaniach klinicznych, w których każdy dzień może być znaczący dla pokonania śmiertelnej choroby.

Analizator hematologiczny jest urządzeniem niezastąpionym nie tylko w laboratorium badawczym, ale też w każdej przychodni, szpitalu i innej placówce medycznej. Pozwala w prosty sposób przeprowadzić tekst próbki krwi, zwracając wynik w formie graficznej lub opisowej. 

Analizatory hematologiczne są stosowanie w diagnostyce wielu chorób, nie tylko w hematologii, ale też w ginekologii i położnictwie, endokrynologii, onkologii i innych dziedzinach medycyny. Za ich pomocą można nie tylko oznaczać skład krwi, ale też wykrywać hormony, enzymy czy pierwiastki śladowe. Umożliwiają diagnozowanie cukrzycy, podwyższonego cholesterolu, problemów z trawieniem, a także poszukiwanie przyczyn otyłości i wielu innych chorób.

Analizator hematologiczny weterynaryjny

Badanie hematologiczne jest też jednym z podstawowych badań diagnostycznych w weterynarii. Stosuje się je między innymi w profilaktyce oraz w wykrywaniu chorób narządów czy chorób transmisyjnych, za które odpowiadają zewnętrzni nosiciele – tzw. wektory. Ich przykładem jest babeszjoza – groźna choroba psów przenoszona przez kleszcze. W jej diagnozowaniu pomaga morfologia krwi przeprowadzona przez analizator weterynaryjny. 

Badanie morfologiczne krwi u zwierząt obejmuje cztery elementy:

• analizę ilościową poszczególnych elementów morfotycznych krwi pełnej, 
• ocenę dodatkowych parametrów czerwonokrwinkowych, 
• ocenę mikroskopową krwinek,
• leukogram.

Do wykonania pierwszych dwóch badań stosuje się analizator weterynaryjny laserowy lub elektroniczny. Zarówno jeden, jak i drugi nieco innymi metodami mierzy wielkość i liczbę komórek oraz określa stężenie hemoglobiny. Zaletą takiego badania jest nie tylko określenie średniej wielkości czerwonych krwinek, ale też wskazanie, jaki jest procent krwinek małych i młodych o dużej objętości. Fachowo takie zjawisko określa się anizocytozą. Wynik badania pozwala wykryć między innymi niedokrwistość hemolityczną lub wywołaną niedoborem żelaza, przy której pojawia się duża liczba małych erytrocytów. Natomiast nadmiar makrocytów może być objawem niedokrwistości złośliwej.

Analizator hematologiczny laserowy a elektroniczny – różnice

Chociaż wszystkie analizatory hematologiczne w tym również analizator weterynaryjny, zwracają podobne wyniki, w rzeczywistości zasada ich działania zależy od budowy i technologii. W urządzeniach laserowych komórki przepływające przez promień lasera powodują jego zakłócenia zależne od wielkości komórki. 

W przypadku analizatorów elektronicznych czynnikiem pomiarowym jest prąd. Zmiany jego napięcia wywoływane przez krwinki wpływające do otworu rurki z elektrodą dodatnią są odnotowywane przez aparat. Jednocześnie wielkość tych zakłóceń wskazuje na objętość krwinki. Badanie wykonywane przez analizator hematologiczny weterynaryjny i medyczny jest dwuetapowe i obejmuje:

• pomiar objętości i liczby krwinek oraz płytek krwi w roztworze izotonicznym,
• dodanie czynnika powodującego hemolizę erytrocytów i trombocytów, a następnie pomiar białych krwinek oraz stężenia hemoglobiny.

Analizatory hematologiczne wykonują też obliczenia hematokrytu, średniego stężenia hemoglobiny w krwince, wskaźników anizocytozy dla krwinek czerwonych (red blood cell distribution width – RDW) oraz płytek krwi (platelet distribution width – PDW). W przypadku wspomnianej wcześniej anizocytozy nawet jeśli średnia objętość krwinki czerwonej (mean corpuscular volume – MCV) jest w normie, przygotowany przez analizator histogram pokazuje rozkład wielkości mikro- i makrocytów, co pozwala zidentyfikować chorobę.