2025
Zakażenie HPV a nowotwory szyjki macicy – znaczenie badań przesiewowych
Badanie HPV
HPV (Human Papilloma Virus, wirus brodawczaka ludzkiego) to jedno z najczęściej występujących zakażeń wirusowych przenoszonych drogą płciową. Jego obecność została wykazana u większości osób aktywnych seksualnie przynajmniej raz w życiu. Co istotne – zakażenie HPV często przebiega bezobjawowo, a jego obecność może prowadzić do rozwoju poważnych chorób, w tym nowotworów. Najgroźniejszym z nich jest rak szyjki macicy, który w ponad 99% przypadków ma związek z obecnością onkogennych typów wirusa HPV.
Zmienność wirusa a ryzyko nowotworowe
Dotychczas zidentyfikowano ponad 200 typów wirusa HPV, z których około 40 typów atakuje okolice anogenitalne. Tylko część z nich ma zdolność do onkogennej transformacji komórek. Za szczególnie niebezpieczne uważa się typy HPV 16 i HPV 18, odpowiedzialne za około 70% przypadków raka szyjki macicy na świecie. Inne wysokoonkogenne typy to m.in. HPV 31, 33, 45, 52 i 58.
Do zakażenia HPV dochodzi najczęściej podczas kontaktów seksualnych, ale możliwa jest również transmisja pośrednia – poprzez skażone ręczniki, bieliznę lub inne przedmioty. Warunkiem skutecznego zakażenia jest najczęściej uszkodzenie nabłonka oraz obecność tzw. kofaktorów, które zwiększają ryzyko przetrwania wirusa i transformacji komórek.
Czynniki zwiększające ryzyko zakażenia i rozwoju zmian nowotworowych
Do kofaktorów infekcji HPV zalicza się:
-
Palenie tytoniu – substancje smoliste osłabiają lokalną odporność i mają działanie kancerogenne,
-
Duża liczba porodów (powyżej 7),
-
Długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
-
Zakażenia współistniejące, np. HIV, wirus opryszczki, Chlamydia trachomatis,
-
Niedobory odporności, zarówno wrodzone, jak i nabyte,
-
Uboga dieta w antyoksydanty,
-
Wczesna inicjacja seksualna i duża liczba partnerów seksualnych.
Diagnostyka – jak wykryć HPV?
HPV nie wnika do krwiobiegu, lecz infekuje komórki nabłonka w okolicach moczowo-płciowych. W większości przypadków infekcja ustępuje samoistnie w ciągu 6–24 miesięcy. Jednak utrzymujące się zakażenie, szczególnie onkogennymi typami HPV, może prowadzić do poważnych zmian w obrębie szyjki macicy.
Podstawowym narzędziem przesiewowym pozostaje badanie cytologiczne, które ocenia stan komórek nabłonka. Jednak ze względu na jego ograniczoną czułość, coraz częściej stosuje się badania molekularne HPV DNA, które pozwalają na:
-
Identyfikację obecności wirusa,
-
Określenie konkretnego typu HPV,
-
Ustalenie ryzyka onkologicznego.
Badanie HPV DNA, wykonywane metodą PCR, jest szczególnie zalecane w przypadku niejednoznacznych wyników cytologii lub jako kontrola po leczeniu.
Znaczenie badań skryningowych
W wielu krajach (np. Holandia, Szwecja) stosuje się łączne badania cytologiczne i molekularne co 5 lat jako skuteczny program przesiewowy. W Polsce nadal dominuje klasyczna cytologia, choć coraz więcej placówek, takich jak Gabinet Chorób Szyjki Macicy Szpitala im. Św. Rodziny, oferuje kompleksową diagnostykę HPV.
W sytuacji dodatniego wyniku testu na HPV, dalsze postępowanie obejmuje:
-
Obserwację (w przypadku infekcji niskiego ryzyka),
-
Kolposkopię – ocenę szyjki macicy w powiększeniu,
-
Leczenie zabiegowe – krioterapię, LEEP, wycięcie zmian,
-
Kontrolne badania cytologiczne i HPV DNA po leczeniu.
Jeśli wyniki cytologii, kolposkopii i testu HPV są ujemne po leczeniu, ryzyko dalszego rozwoju nowotworu jest minimalne, ale nie całkowicie wyeliminowane – możliwe jest ponowne zakażenie.
Szczepienia – najskuteczniejsza forma profilaktyki
Na rynku dostępne są szczepionki przeciwko HPV – zarówno dwuwalentne (typy 16 i 18), jak i dziewięciowalentne (obejmujące dodatkowe typy). Najlepsze efekty profilaktyczne osiąga się, szczepiąc dziewczęta i chłopców przed rozpoczęciem współżycia seksualnego. Coraz więcej krajów wprowadza szczepienia HPV do programów zdrowia publicznego, dostrzegając ich skuteczność w redukcji zachorowań na raka szyjki macicy oraz inne nowotwory zależne od HPV.
