Aktualności

Panel trzustkowy – badanie na trzustkę zalecane przez lekarzy

Pacjent, u którego podejrzewa się chorobę trzustki, zawsze jest kierowany na badania do laboratorium. Punkt pobrań powinien umożliwić szeroką diagnostykę tego narządu poprzez oznaczanie ilości wydzielanych przez nią enzymów oraz określonych markerów. Kompleksowe badanie trzustki i możliwie najszybsze wyniki oznaczają możliwość podjęcia w krótkim czasie odpowiedniego leczenia i zwiększają szanse na powrót do zdrowia.

Dlaczego lekarze często zalecają wykonanie pakietu trzustkowego?

Choroby trzustki na wczesnym i średnio zaawansowanym etapie rzadko powodują dolegliwości bólowe. Lekarze zdają sobie sprawę z tego, jak ważna jest profilaktyka schorzeń tego narządu. Z tego powodu badania trzustki zaleca się, kiedy istnieje najmniejsze podejrzenie tego, że przestała ona funkcjonować tak, jak powinna.

Lekarz może zalecić pakiet trzustkowy, gdy pacjent zgłasza się do niego z bólem pleców. Badania trzustki wykonuje się u osób, które szybko i bez specjalnej diety straciły na wadze. Bywa, że do zalecenia wykonania pakietu trzustkowego skłaniają lekarza przedłużające się nudności, wymioty i bóle brzucha u pacjenta.

Trzustka jest położona głęboko w jamie brzusznej, dlatego obrazowa diagnostyka tego narządu jest trudna i zwykle niewystarczająca do postawienia diagnozy. Z tego powodu tak ważne są dokładne, kompleksowe badania laboratoryjne. Pacjent zgłaszający się do laboratorium w celu wykonania profilu trzustkowego powinien mieć zarówno pobraną próbkę krwi, jak i oddać mocz do analizy.

Jakie badania na trzustkę zalecają pacjentom lekarze?

Pacjent, któremu zalecono diagnostykę laboratoryjną ze względu na podejrzenie chorób trzustki, wybierze laboratorium, gdzie pobiera się krew oraz gdzie bada się mocz na obecność określonych enzymów. Tak szeroki profil trzustkowy zwiększa szansę na jednoznaczne wykluczenie schorzeń tego narządu lub szybkie i bezbłędne postawienie diagnozy. Ponadto lekarz, który zdaje sobie sprawę z tego, jak trudna jest diagnostyka obrazowa trzustki, musi dokładnie dowiedzieć się, jak ona funkcjonuje, poznając m.in. ilość wydzielanych przez nią enzymów.

Jakie badania krwi na trzustkę wykonuje się w przypadku podejrzenia jej chorób? Enzymy trzustkowe

Lekarz pierwszego kontaktu oraz gastroenterolog mogą zalecić wykonanie profilu trzustkowego obejmującego oznaczenie we krwi:

• stężenia amylazy – jest to wydzielany przez trzustkę enzym, który umożliwia trawienie węglowodanów złożonych i rozkładanie ich na cukry proste. Prawidłowe stężenie amylazy we krwi wynosi od 25 do 125 U/l. Natomiast jeśli jest ono wyższe, oznacza to przedostanie się tego enzymu do osocza z przewodów wyprowadzających trzustki. Może sugerować to np. stan zapalny tego narządu;
• stężenia lipazy – jest ona odpowiedzialna za rozkładanie tłuszczów. Bierze udział w przemianie trójglicerydów w wolne kwasy tłuszczowe. U zdrowego człowieka jej stężenie w osoczu wynosi nie więcej niż 150 U/l. Jej wyższy poziom może świadczyć o ostrym zapaleniu trzustki i o uszkodzeniu przewodów trzustkowych.

Badanie trzustki – markery nowotworowe i glukoza

Warto, aby w ramach pakietu trzustkowego pacjent mógł mieć wykonane badanie:

• glukozy na czczo – ten cukier prosty jest rozkładany przez insulinę wydzielaną przez trzustkę. Jeżeli narząd ten jest chory i nie pracuje prawidłowo, ma upośledzone funkcje wydzielnicze. Może to skutkować problemami z metabolizmem glukozy, której będzie wtedy za dużo we krwi. Hiperglikemia bywa objawem raka trzustki;
• CA 19-9 – antygenu nowotworowego. Jest to marker wykorzystywany w diagnostyce raka trzustki i innych nowotworów przewodu pokarmowego. U zdrowych ludzi nie występuje on wcale lub pojawia się u nich w bardzo małej ilości. Natomiast znaczne przekroczenie norm jego stężenia we krwi świadczy zwykle o nowotworze złośliwym trzustki.

Trzustka – badania moczu

By diagnostyka chorób trzustki była dokładniejsza, obejmuje ona również badanie moczu pod kątem stężenia amylazy. Enzym ten trafia do układu moczowego i jest z niego wydalany po ok. 8–10 godzinach od jego wydzielenia przez gruczoł. Poziom amylazy w moczu może utrzymywać się na poziomie 10–490 U/l.

Zdarza się, że ilość tego enzymu we krwi jest prawidłowa, a w moczu znacznie przekracza ona normę. Takie wyniki badań sugerują lekarzowi chorobę trzustki. Jej ostre zapalenie można podejrzewać, jeśli poziom amylazy w moczu jest od 3 do 20 razy większy względem normy, a jej stężenie w krwi jest wyższe niż 1150 U/l.

Kto regularnie wykonuje badania trzustki?

Jest grupa pacjentów, która sama, bez wyraźnych zaleceń lekarskich zgłasza się, aby wykonać profil trzustkowy. Są to osoby, które:

• przewlekle chorują na trzustkę – tacy pacjenci wiedzą, jakie badania wykonać i zgłaszają się do lekarza już z wynikami, aby specjalista ocenił skuteczność leczenia lub skorygował farmakoterapię;
• cierpią na różne choroby układu pokarmowego;
• traktują panel trzustkowy jak profilaktykę chorób – badania krwi i moczu pozwalają ocenić stan trzustki i pomagają zdiagnozować nawet niedające objawów choroby.

O czym poinformować pacjenta przed wykonaniem profilu trzustkowego?

Należy go uprzedzić, że musi być na czczo. Badanie to najlepiej wykonać rano i nie wcześniej niż 8 godzin po ostatnim posiłku. Jeżeli pacjent ma przynieść ze sobą próbkę moczu, należy go poinformować, aby pochodził on z porannej mikcji i ze środkowego strumienia.

Lekarze analizują funkcje i prawidłowe działanie trzustki również na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Jeżeli w laboratorium istnieje możliwość oznaczania zarówno markerów, jak i enzymów trzustkowych (także w moczu), to daje to specjaliście możliwość szybszego postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia, a pacjentowi – szansę na powrót do zdrowia.