2022
Odczynniki chemiczne – czym są i do czego służą?
Laboratorium to nie tylko zaawansowana aparatura i obszerny zestaw szklanych przyrządów. To także substancje – mieszaniny, roztwory – wykorzystywane podczas prowadzenia prac badawczych i doświadczeń. Odczynniki chemiczne są niezbędne w każdym laboratorium. To za ich pomocą można m.in. badać skład próbek poddawanych analizie.
Odczynniki chemiczne – co to takiego?
Odczynnikiem chemicznym może być każda substancja, która została przygotowana tak, aby była przystosowana do wykorzystania jej podczas prac laboratoryjnych. Może to być np. mieszanina lub roztwór.
Taki związek chemiczny muszą wyróżniać odpowiednie parametry, aby za jego pomocą można było prowadzić prace badawcze. Odczynniki laboratoryjne są wykorzystywane m.in. do oznaczania i wykrywania jonów w substancjach poddawanych analizie czy do rozdzielania mieszanin kationów i anionów.
Tym samym związki te mają szerokie zastosowanie. Wykorzystuje się je w laboratoriach, w których opracowywany i badany jest skład farmaceutyków, a także w przemyśle i w medycynie.
Aby dana substancja mogła zostać zakwalifikowana jako odczynnik chemiczny, musi spełniać określone kryteria i być przygotowana pod kątem specjalistycznego zastosowania.
Czym wyróżniają się odczynniki laboratoryjne?
Odczynniki chemiczne wyróżnia ściśle opracowany skład. Ponadto takie związki chemiczne:
-
mają stałe parametry jakościowe – oznacza to, że ich właściwości nie zmieniają się przez określony czas. Dotyczy to poziomu ich zanieczyszczeń oraz zawartości składnika głównego;
-
cechuje określona czystość – parametr ten definiuje się jako zawartość procentową w odczynniku związku chemicznego będącego jego główną substancją;
-
mogą mieć różny stan skupienia – w laboratoriach wykorzystuje się odczynniki będące cieczami, czyli roztworami o określonych stężeniach. Jednak podczas prowadzenia prac badawczych sięga się także po takie w formie proszków, granulatów i pastylek.
Oznaczenia znajdujące się na odczynnikach chemicznych
Niektóre odczynniki mają także specjalne oznaczenia, które świadczą o ich wysokiej czystości. Jest to m.in. znak:
-
FP – to litery znajdujące się na odczynnikach chemicznych, które spełniają wyśrubowane, surowe normy co do ich czystości. Są one wykorzystywane zwłaszcza w laboratoriach farmaceutycznych;
-
PhEur – w ten sposób są oznaczone odczynniki mogące być wykorzystywane w laboratoriach znajdujących się na terenie Europy. Jest to informacja, że dany związek znajduje się w Farmakopei Europejskiej – spisie substancji dopuszczonych do używania podczas produkcji farmaceutyków.
Odczynniki i substancje stosowane w laboratorium – rodzaje
Rodzaje odczynników chemicznych wyróżnia się ze względu na ich stopień czystości. Zgodnie z tym sposobem klasyfikacji dzielą się one na:
-
techniczne (techn.) – ich czystość wynosi od 90 do 99%. Są to nierafinowane substancje i produkty syntez przemysłowych;
-
odczynniki czyste (cz.) – znajduje się w nich od 99 do 99,9% składnika głównego. Przeważnie są to odczynniki, które mają zastosowanie w laboratoriach chemicznych i wykorzystuje się je jako substraty syntez, pomocnicze i do przeprowadzania analiz jakościowych.
Natomiast wśród odczynników czystych wyróżnią się takie, które są:
-
czyste spektralnie (spektr. cz.) – znajduje się w nich od 99,999 do 99,9999% składnika głównego,
-
czyste chemicznie – (ch. cz.) – mają one czystość na poziomie od 99,99 do 99,999%,
-
przeznaczone do analiz (czda.) – zawartość składnika głównego oscyluje w nich na poziomie od 99,9 do 99,99%.
Odczynniki chemiczne – przykłady
Odczynniki wykorzystywane w laboratoriach to szeroka grupa związków chemicznych. Zalicza się do nich m.in.:
-
nadtlenek wodoru – znajduje on zastosowanie chociażby w przemyśle. Wykorzystuje się go np. podczas produkcji paliwa rakietowego i wybielaczy,
-
kwas salicylowy, etanoloamina, kwas L-askorbinowy – to odczynniki, które mają zastosowanie przede wszystkim w branży farmaceutycznej,
-
kwas siarkowy – wykorzystuje się go podczas przeprowadzania analiz, reakcji syntezy oraz do wytwarzania materiałów wybuchowych i nawozów,
-
mrówczan amonu – to odczynniki analityczny, który może być jednocześnie wykorzystywany podczas syntez,
-
kwas solny – używa się go do oczyszczania metalowych powierzchni oraz znalazł on zastosowanie w geologii,
-
aceton – jest wykorzystywany jako rozpuszczalnik, ale używa się go również do produkcji środków czyszczących i lakierów.
Zastosowanie odczynników chemicznych
Odczynniki i substancje stosowane w laboratorium służą do wytwarzania innych produktów, a także biorą udział w badaniach analitycznych i pomiarowych oraz wykorzystuje się je do przeprowadzania powtarzalnych procedur laboratoryjnych. Znajdują one zastosowanie także w szkołach – za ich pomocą można przeprowadzać nieskomplikowane doświadczenia.
Są one również niezbędne w laboratoriach farmaceutycznych. Wykorzystuje się je zwłaszcza w fazie testowania leków. Za ich pomocą sprawdza się, w jaki sposób oddziałują na siebie dane substancje oraz analizuje się skład i właściwości mieszanek.
Nie mniejsze znaczenie mają one w przemyśle. Sięga się po nie, opracowując skład dodatków do żywności. Ponadto trudno wyobrazić sobie bez nich produkcję tworzyw sztucznych, nawozów czy środków owadobójczych.
Odczynniki chemiczne to substancje, bez których niemożliwa byłaby praca jakiegokolwiek laboratorium – wykorzystuje się je do przeprowadzania wielu badań.
