2025
Znaczenie kontroli temperatury w przechowywaniu odczynników i próbek
Temperatura otoczenia oraz samych próbek i odczynników może zadecydować o powodzeniu lub niepowodzeniu badania. Niewłaściwe warunki termiczne prowadzą do niszczenia materiału badawczego, utraty aktywności substancji, a w konsekwencji m.in. do błędnych wyników analiz. Dowiedz się, dlaczego jeszcze zarządzanie temperaturą przechowywania odczynników i próbek, jej kontrolowanie i utrzymywanie mają tak duże znaczenie.
Prawidłowe i bezpieczne przechowywanie próbek i odczynników – na czym polega?
Prawidłowe przechowywanie próbek i odczynników polega m.in. na dostosowaniu zakresu temperatury do rodzaju materiału badawczego i innych substancji. Próbki pobrane od człowieka wymagają innych warunków termicznych niż np. te uzyskane z wody czy gleby. W każdym przypadku ważne jest jednak utrzymanie stabilnej temperatury przechowywania. Co warto wiedzieć?
- Biobankowanie wymaga przechowywania zamrożonych komórek w temperaturze -80°C.
- Próbki krwi mogą być przechowywane w temperaturze od 2°C do 8°C, jeżeli mają być zdatne do badań do siedmiu dni od ich pobrania.
- Przeciwciała do immunobarwienia i wykorzystywane w celach terapeutycznych muszą być przechowywane w temperaturze -20°C.
- Jeżeli woda nie może być poddana analizie w ciągu 24 godzin, trzeba ją przechowywać w temperaturze 4–8°C.
Warunki termiczne dla odczynników ściśle zależą od ich rodzaju. Substancje wykazujące największą aktywność powinny być przechowywane w niskiej temperaturze.
Znaczenie kontroli temperatury w przechowywaniu próbek – przepisy
Jeżeli chodzi o materiał do badań pozyskany od człowieka, temperatura jego przechowywania jest określona przez przepisy. Znajdują się one w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i mikrobiologicznych. Próbki pobrane od człowieka mogą być przechowywane np. w temperaturze pokojowej (20–25°C), w temperaturze lodówki (4–8°C) oraz głęboko zamrożonej (-20°C). Warunki termiczne zależą od:
- rodzaju materiału – czy jest to krew, mocz, czy płyn rdzeniowo-mózgowy;
- czasu, jaki mija od momentu jego pobrania do badania1.
Jak temperatura wpływa na przechowywane próbki i odczynniki?
Temperatura wpływa na stabilność materiałów laboratoryjnych. Jej oddziaływanie na próbki i odczynniki zależy od ich rodzaju. Przykładowo enzymy wymagają przechowywania w temperaturze od -20 do -80°C, ponieważ podwyższona temperatura może prowadzić do przedwczesnej degradacji, a także do zmian w przeciwciałach, DNA i RNA.
Odczynniki chemiczne przechowywane w nieodpowiedniej temperaturze mogą zmienić stan skupienia – np. ze stałego lub ciekłego na gazowy. Może też zmniejszyć się ich aktywność, a w efekcie nie będzie można ich wykorzystać podczas badań. Szczególnej uwagi wymagają próbki mikrobiologiczne. Na skutek zbyt wysokiej lub zbyt niskiej temperatury mikroorganizmy w materiale do badań mogą się zbyt szybko namnażać albo obumierać, przez co wyniki analizy są zafałszowane. Próbki i odczynniki należy też chronić przed cyklami zamrażania i rozmrażania. Nie wszystkie materiały mogą być rozmrożone i następnie ponownie zamrożone. Może to zmieniać właściwości mikrobiologiczne i fizykochemiczne materiału badawczego.
Dlaczego trzeba kontrolować temperaturę przechowywanych odczynników i próbek?
Kontrola temperatury w środowisku laboratoryjnym zapewnia wiarygodności badań naukowych i diagnostycznych. Monitoring warunków termicznych jest elementem zarządzania jakością w każdym profesjonalnym laboratorium. Dlaczego?
- Wyniki badań laboratoryjnych decydują o sposobie leczenia pacjentów – niewłaściwa temperatura przechowywania próbek może prowadzić do zafałszowania np. morfologii krwi czy analizy mikrobiologicznej. W skrajnych przypadkach zagraża to zdrowiu i życiu człowieka.
- Odczynniki laboratoryjne kosztują – utrata partii takich materiałów z powodu nieodpowiedniej temperatury przechowywania może oznaczać straty finansowe.
- Bez kontroli temperatury nie można mieć pewności, że odczynniki i próbki wykorzystywane do testów i doświadczeń miały optymalne parametry – podważa to wiarygodność procedur badawczych.
- Niektóre substancje chemiczne stają się niestabilne po przekroczeniu określonej temperatury – np. nadtlenodiwęglan diizopropylu jest niestabilny w temperaturze 10°C i eksploduje, gdy osiąga 17,22°C. Z kolei temperatura zapłonu nadtlenku di-tert-butylu wynosi tylko 12°C2. Niekontrolowany wzrost temperatury może zatem prowadzić do poważnych incydentów w laboratorium.
Utrzymywanie i kontrola temperatury przechowywania odczynników i próbek – niezbędny sprzęt laboratoryjny
W laboratoriach niezbędne są nowoczesne lodówki i chłodziarki laboratoryjne, które umożliwiają precyzyjną kontrolę temperatury i zapewniają jej równomierność w całej komorze. Profesjonalne lodówki i chłodziarki laboratoryjne są wyposażane w czytelne wyświetlacze, więc na podstawie ich wskazań można ocenić stabilność warunków termicznych we wnętrzu. W laboratoriach wykorzystuje się również zamrażarki laboratoryjne, komory termostatyczne i przenośne pojemniki termoizolacyjne do transportu próbek.
Profesjonalne laboratorium powinno traktować kontrolę temperatury priorytetowo. Tylko takie podejście zapewnia wiarygodność i bezpieczeństwo badań.
